Cagatay Hanligi devrinde ilim hayati ve edebiyatin yok denecek derecede bulunmasi, tarih yaziciligi bakimindan da ayniyet gösterir. Kaynaklar bahsinde de izah edilecegi üzere Cagatay Hanliginin sahasinda Cemal Karsinin 1303 yilinda Kasgar ulemasinin tesviki ile yazdigi Mülhakatüs-Surahtan baska ikinci bir eser yoktur. Bu münasebetle diger üc ulus hakkinda eser yazan modern devir tarihcileri, Cagatay hanligi hakkinda eser yazmaga kaynaklarin kitligi dolayisiyla pek yanasmamislardir. XVIII. Yüzyilin ortalarinda Deguignes ile baslayan ve XIX. yüzyilin ortalarina dogru dOhsson ve Joseph von Hammer-Purgstall ile devam eden ve bu yüzyilin sonlarina dogru Henry Howorth ve XX. Yüzyilin ilk yarisinda Bertold Spuler ve Zeki Velidi Togan gibi bu devrenin mütehassislari ayni imkansizliklar dolayisiyla diger uluslardan eserlerinde bahsettikleri halde Cagatay Ulusunun tarihinden bahsederken kopuk, kirpinti bilgiler birakmislardir. Iyi bir derleme eser olan Rene Groussetin eserinde de durum aynidir. W.Barthold, Türkistan adli eserine sonradan bu mevzuda bir bölüm ilavesine baslamakla beraber ömrü vefa etmedigi icin tamamlayamadan birakmistir. Türk tarihinin mühim bir devresinin meselelerini ortaya koyabilmek icin tahsisen bu mevzuda bir esere, yillardir ihtiyac olmasina ragmen henüz ortaya konulmamistir. Dolayisiyla Cagatay Hanligi basligi altinda hazirladigimiz bu calisma, ayni imkansizliklara ragmen ortaya cikan ilk numune olmaktadir.
