Sultan II. Mahmut döneminde ve Abdülmecitin saltanatinin ilk yillarinda Türkiye, yelkenleri, direkleri ve tayfasi degistirilmesi gereken bir gemiye benziyordu.Biraz düsüncesi olan insan bile böylesine bir degisikligin, mutlakiyetci bir yönetimin güclü yapisiyla da kisa sürede gerceklestiremeyecegi bir girisim oldugunu kabul eder. Böyle bir degisimin bile, sosyal kosullar, geleneksel ögretiler ve halkin önyargilarinin tepkisiyle karsilasacagi kesindir. Bu böyleyken sayisiz irklardan olusan, ayrica her zaman Avrupa uygarligindan da uzak kalmis bir devlette ne kadar güctür. Ayrica bu ilkeler daha ileri ve gelismis ülkelerde bile uzun bir süre icinde, düsüncelerin gelismesi ve cikarlarin zamanla düzenlenmesi, uzun ve kanli ihtilaller sonunda gerceklestirilebildi.
Günlük tartismalarin savsakladiklari bu basit düsünce cok önemlidir ve Tanzimatin toplumsal, siyasal ve yönetimsel sonuclari, akil ve mantik ölcüleri icinde degerlendirmek isteyen kisinin bir an bile dikkatinden uzak kalmamalidir.Edouard-Philippe Engelhardt